Bizans’ın çöküş döneminde gizemli bir İmparator, Kapadokyalı Ermeni Herakleios- 575-641.

Türk Bilimi 12 Aralık 2018 genel, TARİH, Türk Devletler tarihi yorum Yap 2,574 Görünümler

Herakleios veya Heraklius (d. yak. 575- ö. 11 Şubat 641), 5 Ekim 610 – 11 Şubat 641 arası Doğu Roma İmparatoru.

Hearklius öncesi ve sonrası harita Akdeniz’in güneyindeki Arap-Müslüman hakimiyeti ile küçülen Bizans’ı göstermektedir.

.590 Ailesi Ermeni asıllıydı. İmparator Mauricius döneminde, 590 yılında Sasani tahtına geçen asi general Behram Çubin ile savaşan Roma ordusunda kilit rol üstlenen Yaşlı Herakleios’un oğlu olduğu sanılmaktadır. Savaştan sonra Mauricius Yaşlı Herakleiosu Kartaca’da Afrika Eksarhlığı’na atadı. Bu nedenle Herakleios’un doğum yeri kesin olarak bilinememekteyse de Roma Afrikası’nda büyümüş olduğu sanılmaktadır. Bir rivayete göre bir delikanlıyken aslanlarla gladyatör dövüşleri yapmıştı.

. 608’de Yaşlı Herakleios 6 yıl önce Mauricius’u devirip imparator olmuş olan Phocas’a karşı ayaklandı. Asiler her iki Herakleios’u da konsül giysileri ile gösteren paralar bastılar. Yalnız o an için imparatorluk iddiasında bulunmuş olup olmadıkları kesin değildir. . 609’da Yaşlı Herakleios’un yeğeni Nicetas Mısır’a karadan gidip o eyaleti zapetti. Niketas, Phocas’ın gönderdiği ve tüm Bizans doğu orduları ile Mısır’a gelen general Bonosus’u yenip eyaleti elinde tutmayı başardı.

Bu arada Herakleios ordusuyla da bir deniz filosuna binip Sicilya ve Kıbrıs’ı fethettikten sonra İstanbul’a doğru yola çıktı. İstanbul’a yakında kendisini karşılamaya gelen kentin önde gelen soylularıyla ittifak kurup imparatorluk ilanı için taç giyme törenleri için planlar hazırlandı. Kente vardığında Phocas’ın damadı Priscusun komuta ettiği imparatorluk muhafızları (Excubitores) da kendisinin yanına geçti. Ciddi bir direnmeyle karşılaşmaksızın şehre giren Herakleios, Phocas’ı kendi elleriyle öldürdü.
. 610 Herakleios, 610 yılında Kartaca’dan ucuna ikon iliştirilmiş bir gemiyle Konstantinopolis’e gelerek Phocas’ı yerinden etti.
.
. 618 Buna karşın Anadolu işgalleri son hız devam ediyordu ve buradaki halk, eski şehir surları içinde daha küçük alanlara duvarlar ördüğünden veya yakındaki kalelere taşındığından klasik kent kültürü iyice bozuldu.
Konstantinopolis’in nüfusu bu süreçte 500.000’den 40.000–70.000 aralığına kadar geriledi ve diğer şehirler gibi kısmen kırsallaştı. Şehir, Bizans 618’de Mısır’ı önce Perslere, sonra Araplara kaptırınca ücretsiz tahıl taşımacılığı hakkını kaybetti ve halka buğday dağıtımı durma noktasına geldi.

.
Herakleios Hanedanı
Avar, Sasani, Slav güçlerinin birlikte üstlendikleri Konstantinopolis Kuşatması (626), Romanya’daki Moldovia Manastırı’ndaki duvar resimlerinde görülüyor.

. 626 Herakleios’un başa geçmesiyle Sasani ilerleyişi Levant’ın derinliklerine doğru iyice yayıldı ve Sasaniler Şam ve Kudüs’ü ele geçirerek Gerçek Haç’ı alıp Tizpon’a götürdü. Buna misillemeyle yanıt veren Herakleios için bu mücadele bir kutsal savaş karakterindeydi ve askerî sembol olarak İsa’nın acheiropoietos görüntüsünü kullanıldı (benzer bir şekilde, Konstantinopolis 626 yılında Avar – Sasani – Slav güçleri tarafından kuşatıldıktan sonra elde edilen zafer, Patrik Sergios’un şehir surlarında yürüyüş eşliğinde taşıdığı Meryem Ana’nın ikonuna atfedilmişti). Yine bu kuşatma sırasında Bizans-Sasani Savaşı zirve noktasına erişmişti ve ittifak ordusu 626’nın Haziran ve Temmuz ayları arasında Konstantinopolis’i kuşatmış oldu. Bunun hemen ardından Sasani kuvvetleri Anadolu’ya çekilmek zorunda kaldı. Bunun ardından Herakleios’un kardeşi Theodorus’un Sasani generali Şahin’i yenilgiye uğrattığı haberi gelince Pers yenilgisi kesinleşti. Bunun üzerine Herakleios, Sasani Mezopotamya’sına tekrar işgal kuvvetleri yolladı.
.
Hz Muhammed Heraklius’a elçi ile mektup göndererek Bizansı İslama davet etti.

.
. 627 Sasani kuvvetleri Ninova’da 627’de yenilgiye uğratıldı
. 629’da Herakleios, Gerçek Haç’ı o sırada savaş nedeniyle anarşinin ve iç savaşın hüküm sürdüğü Sasani başkenti Tizpon’dan alarak büyük bir şölenle Kudüs’e götürdü.
Nihayetinde Persler bütün kuvvetlerini geri çekip eskiden Roma’nın elinde olan Mısır, Levant, Mezopotamya ve Ermenistan topraklarını Bizans’a önceden 595 yılı dolaylarında yapılmış bir antlaşmaya tekrar uyarak geri verdi.
Bu savaş Bizans ve Sasani imparatorluklarını oldukça zayıflattı ve onları hemen sonraki yıllarda ortaya çıkan Müslüman kuvvetlerine karşı son derece hassas hale getirdi.
.
. 636 Bizanslılar 636’daki Yermük Muharebesi’nde Araplara karşı çok ağır bir yenilgiye uğradı.
. 637 Tizpon ise 637’de düştü.
. 641 Bizans İmparatoru olarak Hüküm süresi; 5 Ekim 610 – 11 Şubat 641
.
. 650 yılında Bizans İmparatorluğu – bu yıl itibarıyla Bizans, Afrika Eksarhlığı hariç bütün güney eyaletlerini kaybetmişti.
Phocas’ın Mauricius’u öldürmesinin ardından Hüsrev, bunu Mezopotamya eyaletini işgal etmek için bir bahane olarak kullandı. Birçok Bizans kaynağında hiç değişmeden “zorba” olarak anılan ve halk tarafından tutulmayan Phokas, Senato önderliğinde kendisine birçok komplonun kurulduğu bir isimdi.
.
. 674 O sıralarda Suriye ve Levant’ı sıkıca kontrol altında tutan Araplar, Anadolu içlerine sık sık işgalci kuvvetler yolluyordu ve 674–678 arasında doğrudan Konstantinopolis kuşatıldı. Arap donanması Rum ateşi tekniğinin de yardımıyla püskürtüldü ve Emevîler ile otuz yıllık ateşkes imzalandı.
.
681’de IV. Konstantinos, Bulgar hanı Asparuh ile bir antlaşma imzaladı ve yeni Bulgar devleti, daha önce ismen de olsa Bizans yönetimini tanıyan birkaç Slav kabilesi üzerinde bağımsızlık elde etti.
687–688’de Herakleios Hanedanı’nın son imparatoru II. Justinianos, Slavlara ve Bulgarlara karşı bir sefer düzenleyerek kayda değer kazanımlar elde etti.
Ancak imparatorun Trakya’dan Makedonya’ya kadar savaşmak zorunda kaldığı gerçeği, Bizans’ın Balkanlar’ın kuzeyinde ne denli hakimiyet kaybına uğradığının ipuçlarını vermektedir.
.