İki Türk devleti Kırım Hanlığı – Kazan Hanlığı kardeş savaşları sonucu Büyük Rusya’nın oluşması 1441-1783

Türk Bilimi 5 Mart 2020 Beylikler-Hanlıklar, genel, KARDEŞ SAVAŞLARI, TARİH, Türk Devletler tarihi yorum Yap 2,781 Görünümler

.
Bu tarih Asya Türklerinin birbirleri ile yaptıkları kavgaları ile oluşan Büyük Rusya İmparatorluğundan bir sayfadır…
.

M.S.864 Türklerin önünde aman dileyen ve diz çöken Rusya; 10.000 yıllık Türkistan Türk Coğrafyasına hükmediyor, Altın Ordunun baş şehirlerinden Kırım,Dağıstan,Tataristan ve Başkurtistan olmak üzere bir çok Türk yurdumuzu halen işgal ediyor.

Novgorod Prensi Alexander Nevsky, Altın Orda Türk Kağanı Batu Han’dan Rusya için merhamet diliyor. (Rusya Devlet Kütüphanesi, Moskova)

Kazan Hanlığı
Altın Orda’nın çöküşünden sonra, Cengiz Han’ın oğlu Cuci’nin ulusuna bağlı Toka Temür sülalesinden Uluğ Muhammed Han tarafından bugünkü Rusya topraklarında kurulmuş olan Türk devletidir.
Farklı zamanlarda yaklaşık 750.000 km² alana hakim olmuştur.
Ağırlık merkezi bugünkü Tataristan, Başkırdistan, Çuvaş, Mari El (Çirmişistan), Mordovya ve Udmurt (Aristan) Cumhuriyetlerinin toprakları idi.
1478 yılı Kazan Hanlığı-Moskova Knezliği mücadelesinde bir dönüm noktasını teşkil etti.
Bu tarihte Moskova Novgorod’u ve kuzeyindeki toprakları ilhak edince Kazan Hanlığı’nı hem batıdan hem de kuzeyden sarmış oldular.
1479 yılında Kazan’ın bir kez daha içine düştüğü taht kavgasından yararlanan Moskova Knezliği hem bir birlik sevketti hem de Hanlıktaki Rus yanlılarının da desteğiyle İbrahim Gali Han’ı tahta çıkarmayı başardı.
1480 yılında Kırım Hanlığı’yla yaptığı ittifak sayesinde Altınordu boyunduruğundan tamamen kurtulan Ruslar 1487 yılında Kazan’a daha büyük bir ordu sevkederek 9 Temmuz tarihinde ilk kez kente girmeyi başardılar ve Moskova’da yetişmiş Muhammed Emin Han’ı tahta çıkardılar.
Kazan Hanlığı’nın tamamen Rus güdümünde olduğu bu dönemde Hanlık, Moskova Knezliği’yle ittifak halinde bulunan Kırım Hanlığı ve Ruslarla birlikte 1490 yılında Altınordu Hanlığı’na saldırdı ve bu devletin çöküşünü hızlandırdı.
Rus tüccarların da büyük ayrıcalıklar kazandığı bu dönem Kazan’da büyük tepkiye neden oldu ve komşu Sibir Hanlığı’ndan yardım isteyen Kel Ali önderliğindeki millî grup Sibir Hanı İvak’ın oğlu Mamuk Han’ı 1495 yılında tahta çıkarmayı başardı.
Ancak bu dönem bir yıl sürdü ve Mamuk Han’ın keyfi idaresinden usanan Kazanlılar yeniden Moskova’ya yönlediler ve Rus yanlısı Abdüllatif Han’ı tahta çıkardılar.
Bu Han’ın yaşı ilerledikçe Kırım Hanlığı’yla yakınlaşması üzerine Moskova duruma müdahale etti ve 1502 yılında Abdüllatif Han’ı tahttan indirerek Muhammed Emin Han’ı üçüncü kez tahta çıkardı.
Aynı yıl Kırım Hanlığı Altınordu Devleti’ni yıktı ve Rusları uzun yıllar egemenliğinde tutmuş bu devlet tarihe karıştı.
.
Süyümbike: Ruslara karşı ülkesini savaşan Türk kadın hükümdar.
Söyembikä Doğumu 1516; ölümü 1554 Moskova) Süyümbike ya da “Hanbike” sıfatıyla Kazan Hanlığı’nı yönetmiş olan Tatar Sultanı.
Eşinin ölümü üzerine, oğlu Ödemişgiray han unvanı alınca, küçük yaşındaki oğlunun yerine Kazan Hanlığı’nın idaresini üstlenen, Kazan Hanlığının kadın hakimi.
Aslen Nogay mirzalarından Yusuf Mirza’nın soyundan gelen, Saraycık kökenli bir asilzade kızıdır.
12 yaşında Kazan’a gelmiştir.
1533 yılında Kazan Hanı Can Gali Han ile evlenmiştir.
1535 yılında Can Gali Han vefat eder.
1536 Bunun üzerine Süyümbüke 1536’da Safa Giray Han ile evlenir.
1549 yılında Safa Giray Han’ın da ölmesinin ardından, iki yaşındaki oğlu Ödemişgiray adına kazan tahtının idaresini üstlenir.
1553 Kazan Hanlığı’nın Rusların eline geçmesi üzerine 1553 yılında Rus Çarı IV. İvan tarafından Moskova’ya tutsak olarak getirilir.
1554 Süyümbike bir yıl sonra 1554’te Moskova’da kahır içinde ölür. Mezarı belli değildir.

SÜYÜM BİKE HATUN AĞITINDAN:
Karıp balam Ötemıs te altı yasına yettı,
(Garip yavrum Ötemıs de altı yaşına ulaştı,)
Yalğan dünyadan öttı, onnan bır kayğım bıttı.
(Utanç dünyasından gitti, ondan bir üzüntüm bitti.)
Dünyağa kelğen adem kayğı körmey turmaydı.
(Dünyaya gelen insan kaygı görmeden durmuyor.)
Düniyada şat yürğennıng de topraktır akır orını.
(Dünya da şaat gezenin de topraktır son yatağı.)
Süyımbike atım, Nogay zatım, kayda menım yas davletım,
(Süyümbike adım, Nogay aslım, nerde benim genç devletim)
Kördım mecdet, şektım azap mutılamaydı eş hasretım.
(Gördüm zorluk, çektim azap unutulmuyor hiç hasretim.)
.
.
Kırım Hanlığı veya Taht-i Kırım ve Deşt-i Kıpçak (Taht-ı Qırım ve Deşt-i Qıpçaq; Kırım Tatarcası: Qırım Hanlığı), 1441-1783 yılları arasında Kırım’da hüküm sürmüş Kırım Tatar devletiydi.
Altın Orda’nın yerini alan dört Hanlıkların en uzun süre hüküm süreni idi.
1475’ten 1774 yılında Küçük Kaynarca Antlaşması’nın imzalanışına kadar Osmanlı İmparatorluğu’na bağlı kaldı.
13. ve 14. yüzyıllarda Rusya’nın içlerine ve Kıpçak Bozkırı (Deşt-i Kıpçak)’na ilerleyen Tatar kabileleri, göçebe yaşamlarını bırakarak Kırım’a yerleşiyordu. Altın Orda’nın yıkılmasından sonra bu bölgede başlayan hakimiyet kurma yarışı Cengiz Han’ın oğullarından Cuci’nin küçük oğlu Toka Temür soyundan gelen ve Tatarları yöneten Hacı Giray tarafından kazanıldı.