V. yüzyılda Çin Kansu bölgesinde kurulmuş olan Kuzey Liang Hun Devleti tarafından yapılmış olan, bugün Çin Halk Cumhuriyeti’nin Tun-huang şehrinde bulunan ve dünyaca ünlü Tun-huang Bin Buddha Mağaraları olarak anılan “Mo-kao Mağaraları” (40.53 K-94.25 D), Hunların Budhizm adına yaptıkları eserlerin en eskilerinden biridir.

Tun-huang Bin Buddha mağaraları Türk, hatta dünya sanat ve edebiyat tarihi bakımından iki büyük önem taşır. Biri, yüzlerce fresk ve heykeller, diğeri ise içinde sayısız Uygurca yazmaların bulunduğu mağaralar olmalarıdır 1. Bizler için oldukça büyük değere sahip olan bu mağaraların yeterince tanınmamış veya yanlış tanınmış olması da başka bir önemli konudur.

Tun-huang şehri (40.08 K-94.39 D), Kansu Eyaletinin Ho-hsi (Sarı Irmağın Batısı) Geçidinin batı ucunda yer almaktadır. 414.000 km2 yüzölçümüne rağmen çok az bir nüfusa sahip olan Kansu Eyaleti, (36.04 K-103.49 D) asıl Çin olarak bilinen Sarı Irmak’ın iç havzasının kuzey-batı sınır eyaletidir.

Güneyinde Ssu-ch’üan, doğusunda Shan-hsi Eyaletleri vardır. Kuzeyde ise İç Moğolistan ile batıda Tibet’in Ch’ing-hai (Kukunor) Platosu arasında yer alır. Çin ve Doğu Türkistan arasında uzanan bir nevi koridordur. Bu bölgenin şimdiki adının, Kubilay Han burayı aldığında civardaki iki küçük şehirden; Kan-chou ve Su-chou şehirlerinin adlarının birleştirilmesinden ortaya çıktığı düşünülmektedir 2.

1-H.N. Orkun, Eski Türk Yazıtları, İstanbul, 1941; L. Ligeti, Bilinmeyen İç Asya, Ankara, 1946.
2-W. Barthold, “Kansu” maddesi, DİA, VI. cild, s.162-164.

Emrah BEKCİ
Araştırmacı Yazar

.

Benzer isi ile Afrika Türk tarihi yaşanmıştır.

Sahra çölünde Antik Tuareg mezarları ve kıraliçe Tin Hinan

Sahra çölünde Antik Tuareg mezarları ve kıraliçe Tin Hinan