Tus, Toos, Tous, Tus olarak bilinen şehir, İran-Horasan bölgesindedir
Susia olarak’ta bilinen İran’da Razavi Horasan Eyaletinde antik bir şehirdir.

Tus şehri antik kerpiç duvarları..

Eskiden Partlar zamanında şehir Susia ismiyle bilinirdi.
808 yılında Abbasi Halifesi Harun Reşid Horasan’a gitmek için çıktığı yolda hasta olur ve Tus şehirinde ölür.
.

Eski Tus’un yerini Meşhet şehri almış ve kaynaklarda onunla karıştırılmıştır. Kendi içindeki Senabaz (Senâbâd) köyü ile karıştırılan Nukan ise Harun Reşid ve İmamiyye’nin sekizinci imamı Ali er-Rıza’nın türbelerinden yaklaşık 1,5-2 km. mesafede ve bugünkü Meşhed’in kuzeydoğusunda yer almaktaydı.

.
808 yılında Abbasi Halifesi Harun Reşid Horasan’a gitmek için çıktığı yolda hasta olur ve Tus şehirinde ölür. Horasan bölgesine sefer düzenleyen Harun Reşid, Senabaz köyündeki kalede hastalanarak vefat etmiş ve kale yakınındaki bahçeye defnedilmiştir.

26 Mayıs 818 Halife Memun, dokuz yıl sonra İmam Ali er-Rıza ile Merv’den dönerken Senabaz (Senabad)’a uğrayıp birkaç gün kalmış, İmam Ali er-Rıza aniden hastalanıp ölünce Memun onu babası Harun Reşid’ in mezarının yanına defnettirmiştir. Ali er-Rıza, tam ismi Ali ibn Musa ibn-i Cafer (d. 11 Zilkade, 148 H. – 17 Safer, 203 H.; ö. Yaklaşık olarak: 1 Ocak 765 M. – 26 Mayıs 818 M.), İslam peygamberi Muhammed’in yedinci göbekten torunudur. Şiîliğin İsnâaşerîyye mezhebinde ve onun kolları olan Câferîlik ile Alevîlik’te “Sekizinci İmâm” olarak yer alan “Ali er-Rıza” Mûsâ el-Kâzım’nın oğludur, O sırada küçük bir köy olan Senabaz, bu olayın ardından bütün Şiiler için önemli bir ziyaret yeri haline gelerek büyük gelişme kaydetmiş ve zamanla “Meşhed” (şehâdet yeri, mübarek mezar, mübarek türbe) diye anılmaya başlanmıştır.

1000 Şehrin ismini Meşhed olarak zikreden ilk yazar, 10. yüzyıl İslam coğrafyacılarından Muhammed b. Ahmed el-Makdisî’dir. Makdisî şehrin, içinde evler ve çarşısı olan bir kalesi bulunduğunu, Amîdüddevle Fâik tarafından türbe üzerine yaptırılan caminin Horasan bölgesinin en güzel camisi kabul edildiğini söyler.
25 Mayıs 1116 Meşhed’de Sünniler’le Şiiler arasında çıkan, birçok kişinin ölmesine sebebiyet veren çatışmalar sırasında İmam Ali er-Rıza’nın türbesi tahrip edildi.
1121 Şehri muhtemel saldırılardan korumak için 1121’ de etrafına sağlam bir sur yapıldı.
1153 yılında Oğuzlar Tus, İran’a girdiler, Meşhed’e dokunmadılar.

Antik Oğuz mezarından çıkan önemli eserler ve Antik Oğuz Türkleri’nin izlerini Tus şehrinde görmek.

1161 Tus ve Meşhed’i teslim alan Oğuzlar, İmam Ali er-Rıza’nın türbesine zarar vermediler.

1220 ve 1296 yıllarında Moğollar tarafından yıkıldı.
1330 İlhanlılar devrinde sikkeler üzerinde görülen Nakan adının yerini 1330lardan itibaren Meşhed almış, şehir daha sonraları Meşhed-i Ali b. Mûsâ er-Rızâ, Meşhed-i Rızâ, el-Meşhedü’r-Rezavî, Meşhed-i Tûs, Meşhed-i Mukaddes olarak da anılmıştır.
1333’ de Meşhed’i ziyaret eden İbn Battuta buranın meyveleri ve suları bol büyük bir şehir olup Tâhir unvanlı Muhammed Şah tarafından yönetildiğini belirtmiştir.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Meşhed

.