.
.

Selçuklunun son döneminde çok farklı düşüncelerin oluştuğu bir dönemdir.
Selçuklu toplumu bilime ve sanata çok değer veren bir toplumdur.
Hemen bütün camilerinde bir kompleks-integral-toplu sistem vardır.
Camilerinin yanında birleşik olarak;
Temizlik için hamam.
Aş evleri.
Yardım sandıkları.
Sağlık için tedavi ve sağlık bilimleri merkezi
Gök bilimi çalışmaları medreseleri-gök medreseler
.
Bütün bu çalışmalar Selçuklunun yaşamını oluşturmuş, buna rağmen Selçuklu zayıflamış ve bölünmeler yaşanmıştır.
Bölünmeler beylikler olarak olmuşsa’da toplumun diğer sosyal konularında’da farklılıklar olmuştur
Varlığı boyunca bir bütün olan sosyal yaşamın son zamanlarında düşünce bölünmeleri oluşturmuştur.
Bağdatta’ki İslamiyetin bilim merkezinin benzeri birçok İslam devletinde oluşturulmaya çalışılmış, bazıları başarılmıştır, fakat Selçuklu böyle bir başarı oluşturamamıştır. Selçuklu olabildiğince topluma yaymayı uygun görmüştür, her şehrinde bir toplu bilim merkezi oluşturmuş fakat büyütememiş’tir.
Anadolu coğrafyasında büyük devlet oluşturamamış, beyliklere dönüşüp sonunda dağılmıştır, bu beyliklerin içerisinden Osmanlı Beyliği imparatorluk olmuştur.
.
Selçuklunun dağılma döneminde üç felsefeci ve üç ayrı felsefe Osmanlı’nın kurulması ve genişlemesinde temel taşı olmuştur.
.
Mevlana;          Dön (tanrıya dönüş) ne olursan ol dön.
Hacı Bektaş Veli; Gel (birlikte olmaya gel).
Ahi Evran;        Dürüst yaşa (toplumsal bilim ve sanatta davranış ve kaliteli yaşa “toplam kalite”) kutsal yaşamı seç.
.
.
Mevlana felsefesinde;Ne olursan ol gel bu tövbe kapısıdır.
Mevlana felsefesinde her zaman dönülebileceği ve her yanlışın dönüşünü kabullenen bir kural vardır.
.
Hacı Bektaş Veli felsefesinde;İnsanlar birbirlerine her zaman yardım etmelidir-nasıl yaşarsan yaşa birlikte olalım, insanlık birlikteliği, birlikte yaşamı gerektirir.
Hacı Bektaş Veli herkim olursa olsun yadım et insanları ayırma, insanlar birbirlerine yardım etmelidir, insanlar yardım edilerek toplum oluşur.
.
Ahi Evran felsefesinde;”Toplumun bilge insanları” dürüst ve hatasız örnek kişi olmalıdırlar, hile yapmamalıdırlar, haram asla olmamalı.
Ahi Evran bilge insanların insanlığa örnek olması gerektiğini ve üretici, sanaatkar insanların kusursuz iş yapması insanları aldatmamasını yaşam olarak şatlandırır. Bu günkü dünya dilinde “Toplam Kalite” ifadesi kullanılmaktadır, Toplam Kalite’nin dünyadaki bilinen en eski tarihi Ahilik ile başlar.
.