Osmanlı İmparatorluğu’nun en önemli dönemi, Mühendishane-i Berr-i Hümâyûn ve Cedid Atlas 1803

.
Cedid Atlas 1803 yılında Osmanlı Askeri Mühendislik Okulu tarafından İstanbul’da yayınlandı ve Müslüman dünyasında basılan önemli bir atlas oldu.

.
Müderris Abdurrahman Efendi
Cebir ve geometri müderrisi olan Abdurrahman Efendi, Nizam-ı Cedid hareketleri esnasında 1793 yılında kurulan Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn (“Mühendishâne-i Cedide”) (ya da kısaca bilinen adıyla “Mühendishane”) açılmadan önce 10 yıl boyunca Fransız uzmanlardan istihkam teknikleri konusunda ders almış ve “Mühendishane Matbaası”nı idare ederken yeni kurulan okulda mühendislik dersleri de vermiştir.
1797 yılında Üsküdar – İstanbul’da açılan “Mühendishane Matbaası”nın ilk müdürüdür.
Halk arasında “Üsküdar Matbaası” olarak da bilinen “Mühendishane Matbaası” Müderris Abdurrahman Efendinin yönetiminde başta Cedid Atlas olmak üzere çok önemli eserler basıp yayınlamasına rağmen “kamu yararına” çalışan bir kurum olarak görüldüğünden sermayesi yetersiz kalmış ve gelişme gösterememiş, bu konuda gelişme olmaması üzerine Müderris Abdurrahman Efendi 2 Aralık 1807 tarihinde yerini Sab›k Defteremini vekili Seyyid Hüseyin Beyefendi’ye bırakmıştır.
Doğum ve ölüm tarihlerine dair kayıt bulunamamıştır.
.
III. Selim döneminde 1795 yılında kurulmuştur, ilk müdürü Müderris Abdurrahman Efendi.
Askeri bir okul olan Mühendishane-i Berr-i Hümâyûn sivil öğrenci ve hoca da kabul ediyordu.
.
1795 yılında Mühendishane-i Berr-i Hümâyûn’da;
Haritacılık
Gemi inşaatı
İnşaat mühendisliği
Balistik
1847’de mimarlık
1883’te Hendese-i Mülkiye
.
1982 Mühendishanede rektörlük yapmış olan Hüseyin Tevfik Paşa’nın 1892 yılında İngilizce olarak yazmış olduğu “Linear Algebra” (Lineer Cebir) özgün eseri dünya çapında çağın en önemli Matematik-Geometri kitaplarından biri olmuştur.
1909’da Mühendis Mekteb-i Âlîsi adını alarak ülkenin altyapı inşaatlarında görev alan kadroları yetiştirdi.
Mühendislik ve mimarlık öğretimi
1928 yılından itibaren Yüksek Mühendis Mektebi’nde
1944 yılından sonra da İstanbul Teknik Üniversitesi’nde sürdürüldü.
.
.
CEDİT ATLAS
Cedid Atlas (veya Atlas-ı Cedid), Türklerde ve İslam ülkelerinde Batı kartografik teknikleri ve coğrafi araştırmalarına dayanılarak yayınlanan ilk atlastır, 1803 yılında Osmanlı İmparatorluğu’nun o zamanki başkenti İstanbul’da basılarak yayınlanmıştır.
Atlasın bir serlevha niteliğinde olan kitap başlığındaki tam adı Cedid Atlas Tercümesi olup, Türkiye haricindeki ülke kütüphanelerinde bu isimle kayıt altına alınmıştır.

Her ne kadar Türklerde ve İslam dünyasında yazma kitaplar ve elle çizilen haritalar çok yaygın olarak bulunmakta ve kullanılmaktaysa da, esas itibarıyla dini sebeplerle, matbaanın kullanımı çok gecikmiş ve matbu kitaplar ilk defa olarak 1729 yılında İbrahim Müteferrika tarafından basılabilmiştir.
Cedid Atlas ta Mühendishane Matbaası idarecisi Müderris Abdurrahman Efendi tarafından Avrupa coğrafya bilgilerinin ve o günün Avrupa harita yapım metotlarının ilk defa olarak kullanılmasıyla hazırlanmış ve ancak 1803 yılında basılabilmiştir.

Cedid Atlas (mavi-siyah) renkli bir gökyüzü ve burçlar haritası ile dünyanın değişik bölgelerini gösteren ve elle renklendirmiş 24 bakır gravür harita içermektedir.
Gökyüzü haritası ve diğer haritalar en az (53 cm x 72 cm) ebadında olup, haritaların tamamı William Faden’ın General Atlas’ından uyarlanmıştır.
Atlasta haritalardan önce Mahmud Raif Efendi tarafından yazılmış ve coğrafyanın faydalarını anlatan (1+79) sayfa uzunluğunda “Ucalet-ül Coğrafiye” adlı bir çalışma ve bir de kapak sayfası (serlevha) bulunmaktadır.
Mahmud Raif Efendi’nin yazdığı “Ucalet-ül Coğrafiye” adlı çalışma 1804 yılında basılmış ve atlasın başına eklenerek beraberce ciltlenmiştir.

Sanatsal bir açıdan bakıldığında Cedid Atlas haritalarının renkleri ve yazılarının güzelliğiyle dikkat çekmektedir.

Cedid Atlas, Osmanlı İmparatorluğu’nda yürürlüğe konan Nizam-ı Cedid (“Yeni Düzen”) hareketlerinin bir parçası olarak basılıp yayınlanmıştır ve atlasın ismi de bunu çok açık bir biçimde göstermektedir.
Batı dünyası’nın teknik, askeri, iktisadi, ve idari konularda gösterdiği gelişmelerin gerisinde kalan Osmanlı İmparatorluğu’nu modernleştirmek ve Batı seviyesine çıkarma gayesiyle Osmanlı padişahı III.Selim tarafından yürürlüğe konulan “Yeni Düzen” askeriyenin ve devletin ıslahı için askeriyenin ve devlet kuruluşlarının yeniden yapılanmasını gerektiren bazı reformlar hareketidir.
Bu reformların gereği olarak devletin bazı kurumları geliştirilmiş veya Batı’daki bazı kurumlar göz önüne alınarak değiştirilmiş, yeni askeri ve mühendislik okulları açılmış, başta dışişleri ve dış ilişkilerle uğraşan Hariciye olmak üzere çeşitli devlet kurumları yeniden yapılandırılmıştır.
Bu yeniden yapılanma sonucu oluşan yeni devlet kurumları, ıslah edilen askeriye teşkilatı ve yeni tesis olunan okulların ihtiyacı olarak Batı standartlarına uygun yeni bir coğrafi anlayış ve uygulamalar da gerekmiş ve Cedid Atlas ta bu ihtiyaç yüzünden tercüme ettirilip, bastırılarak yayınlanmıştır.

Ebadı (36 cm x 53 cm) olan bu atlastan matbaada sadece 50 nüsha basılmıştır.
Basılan nüshalardan birisi Osmanlı padişahı III.Selim’ takdim olunmuştur; birkaç nüsha İmparatorluğun mühim şahsiyetlerine ayrılmış, bazı nüshalar Mühendishane kütüphanesine gönderilmiş ve diğer nüshalar da satışa sunulmak üzere ayrılmıştır.
Ancak, 15-18 Kasım 1808 tarihindeki Alemdar Vakası esnasında İstanbul’da isyan eden yeniçerilerin nümayiş ve saldırıları esnasında Mühendishane matbaası ambarında bir yangın çıkmış ve satışa sunulmak üzere bekleyen nüshalardan bilinemeyen bir miktarı yanıp yokolmuştur.

Muhtelif incelemelere göre ve atlaslardan yırtılıp çıkarılarak dünya çapında satılan ya da satışa sunulan tek haritaların miktarı da göz önüne alınarak, tüm dünyada kamu veya özel şahıslara ait kütüphanelerde en fazla 20 tam ve eksiksiz nüsha kaldığı tahmin edilmekteyse de, pek çok kaynak dünyada halen en fazla 10 adet tam ve eksiksiz nüsha kaldığını belirtmektedirler.
Buna göre, tarihi değer taşıyan basılı atlaslar arasında Cedid Atlas en nadir olanlarından birisidir
.
.
Atlasın Diğer İsimleri
Türkiye ve İslam ülkeleri haricindeki bazı kaynaklar bu atlası New Great Atlas (Büyük Yeni Atlas) olarak da anmaktadırlar.
Atlasın Türkiye’de basıldığı Mühendishane Matbaası İstanbul’un tarihi Üsküdar bölgesinde bulunduğu için atlasa Üsküdar Atlası denildiği de olmaktadır.

Mevcut Nüshalar
Aşağıdakiler, dünyada var olduğu bildirilen sadece 11 adet tam ve eksiksiz nüshanın bulunduğu yerlerdir:

1 Türkiye – Topkapı Sarayı – 1 nüsha
2 Türkiye – İstanbul Teknik Üniversitesi (eski adı “Mühendislik Mektebi”) Kütüphanesi – 2 nüsha (nüshaların mevcudiyeti teyid edilememiştir)
3 Türkiye – Boğaziçi Üniversitesi (ilk adı Robert Koleji) – 3 nüsha (nüshalardan sadece 1 tanesinin mevcudiyeti teyid edilebilmiştir)
4 Türkiye – Üsküdar Belediyesi – 1 nüsha
5 Amerika Birleşik Devletleri – Kongre Kütüphanesi (Kongre Kütüphanesi) – 1 nüsha
6 Amerika Birleşik Devletleri – Princeton Üniversitesi Kütüphanesi – 1 nüsha
7 Hollanda – Leiden Üniversitesi Kütüphanesi – 1 nüsha
8 Suudi Arabistan – Eqtna Kitabevi Medine (Eqtna for Rare Books) – 1 nüsha
.
(Kaynakların aksine, Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi’nde çevrim içi aramalara göre kayıtlarda sadece 1 nüsha mevcuttur, İstanbul Teknik Üniversitesi Kütüphanesi’nde çevrim içi aramalara göre kayıtlarda hiçbir nüsha mevcut değildir. Online Computer 9 Library Center tarafından üretilen ve geliştirilen dünyanın en büyük çevrim içi kamu erişim katalogu olan WorldCat’ta yapılan aramalar da ayni neticeyi vermektedir. Bu durumda tüm dünyada, kayıtlarda belirtilip, varlığı da teyid edilebilen sadece 6 adet tam ve eksiksiz nüsha mevcuttur.)
.
Aşağıdakiler, dünyada varlığı bilinen na-tamam (eksik) nüshaların bulunduğu yerlerdir:

1 Amerika Birleşik Devletleri – John Carter Brown Library (Brown Üniversitesi) – 1 nüsha (2 haritası eksiktir)
2 Amerika Birleşik Devletleri – Newberry Library – 1 nüsha (1 haritası eksiktir, 1 haritası da başka bir nüshadan çıkmadır)
3 Türkiye – Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi – 1 nüsha (muhtelif haritaları eksiktir)
4 Türkiye – Bursa İnebey Kütüphanesi – 1 nüsha (muhtelif haritaları eksiktir)
5 Norveç – National Library of Norway – 1 nüsha (2 haritası eksiktir)
.
Aşağıdaki kütüphaneler, atlasın çok cüzi kısımlarına sahiplerdir :

1 Bibliothèque nationale de France atlasın başında yer alan (1+79) sayfa uzunluğundaki “Ucalet-ül Coğrafiye” kısmına ve 1 adet haritasına sahiptir.
2 National Library of Australia (Avustralya Ulusal Kütüphanesi) atlasın sadece 2 adet haritasına sahiptir.

Cedid Atlas’tan çıkma bazı haritalar zaman zaman müzayede evlerince, sahaflarca, internet üzerinden işlem yapan müzayede kuruluşları veya nadir kitap satıcılarınca satışa sunulmaktadır.
.
.
Cedid Atlas’ta Bulunan Haritalar

Cedid Atlas’ta Anadolu ve Orta Doğu
Tek renkli (mavi-siyah) ve (53 cm x 72 cm) ebadındaki gökyüzü ve burçlar haritasına ilave olarak, atlasta 24 adet elle renklendirilmiş harita bulunmaktadır; bunların bazıları (53 cm x 72 cm) ebadından daha büyüktür. Atlasta yeralış sıralarına göre bu haritalar şunlardır:

1. Doğu Yarımküre ve Batı Yarımküre (Nısf-i Küre-i Şarki ve Nısf-i Küre-i Garbi)
2. Güney Yarımküre ve Kuzey Yarımküre (Nısf-i Küre-i Cenubi ve Nısf-i Küre-i Şimali)
3. Dünya
4. Avrupa Kıtası (İklim-i Avrupa)
5. Anadolu, Kara Deniz, Ege Denizi, Balkan Yarımadası, İtalya (topuğu), Irak/Suriye/Lübnan/Ürdün/Filistin/Kıbrıs/(güneyde)Girit
6. Adriyatik Kıyısı, İtalya, Güney Fransa, İberya yarımadası, (güneyde) Libya-Tunus-Cezayir-Fas (Portekiz, İspanya, Fransa, İtalya ve Komşuları ve Fas ve Tunus, Cezayir, Trablus Sahilleri)
7. Anadolu, Kara Deniz, Kırım, Güney Ukrayna, Macaristan’a kadar Balkan Yarımadası (kuzeyi) (Avrupa İkliminde Devletlerin Hükmünde Olan Yerlerin Haritasıdır)
8. Batı Anadolu, Ege Denizi, (güneyde) Girit, Yunanistan (Devlet-i Aliyye Subutunda Anadolu Garbi, Trakya ve Rumelinden Bir Miktar ve Akdenizde Kıbrıstan Maada Cümle Adaların Haritasıdır)
9. İngiltere (İngiltere Adası)
10. İskoçya (İngiltere Adasının Şimal Tarafı)
11. Aşağı Ülkeler : Hanau, Lüksemburg, Brabant, Flanders, Kuzey Fransa
12. Fransa (monarşi devrinde)
13. Manş Denizi, Jersey, Guernsey Adaları ve Fransa Sahilleri
14. Fransa (cumhuriyet devrinde)
15. Almanya (Brandenburg’dan Braunschweig’e)
16. Polonya, Prusya, (kuzeyde) Litvanya
17. Asya Kıtası (İklim-i Asya)
18. Azerbaycan, Ermenistan, Batı İran, Irak/Suriye/Lübnan/Ürdün/Filistin/(güneyde) Kıbrıs, Anadolu (Devlet-i Aliye’nin Asya Tarafında Olan Memaliki)
19. Afrika Kıtası (İklim-i Afrika)
20. Mısır ve Mısır Topraklarında Detaylı Olarak Nil Nehri ile Nil Deltası (İklim-i Mısır)
21. Kuzey Amerika, Orta Amerika, Güney Amerika, Pasifik Okyanusunun Bir Kısmı (Amerika)
22. Kuzey Amerika’nın Doğusu (Amerika Haritasıdır)
23. Orta ve Güney Amerika’da Guyana Sahili
24. Porto Riko, Trinidad, Tobago dahil olmak üzere Aşağı Antiller (Amerika’nın Şarkisinde Vaki Olan Karayib Adalarının Haritasıdır)
Cedid Atlas Haritalarının Basıldığı Kağıt
Haritaların basıldığı kâğıt ve kâğıt filigranı incelenmiştir. Princeton Üniversitesi profesörlerinden bazıları kağıdın Rus yapımı olduğunu düşünmekte, Princeton Üniversitesi Kütüphanesi harita küratörü John Delaney ise kağıdın muhtemelen Venedik-İtalya menşeli olduğunu söylemektedir.
.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Cedid_Atlas
.
.

Atlas’ın ilk sayfası; Atlas tanıtımı.

Atlas askeri okul öğrencilerine ve yetkililerine güncel coğrafi bilgi sağlamayı amaçladı ve Osmanlı İmparatorluğu’nun yönetim ve idare düzeyinde yeniden düzenlenmesini amaçlayan bir dizi reform olan Nizâm-i Cedid (Tanzimat) bağlamında geliştirildi. Reformcu olarak adlandırılan Sultan III. Selim. Atlas, Batı askeri ve teknolojik ilerlemesini Osmanlı toplumuna entegre etme çabasının bir parçasıydı.

Cedid Atlas Tercümesi (Yeni Atlas Çevirisi) 1803 yılında Osmanlı Askeri Mühendislik Okulu tarafından İstanbul’da yayınlandı ve Müslüman dünyasında basılan ilk atlas oldu.

1 Dünya haritası; Bu haritada Atlas okyanusu ile önemli bağ bulunmamaktadır, haritanın merkezinde Asya bulunmaktadır, Asya ve Büyük okyanus Osmanlı İmparatorluğu’nun ilgi ve hakimiyet alanıdır, Osmanlı devleti Asya Türkleri ve Doğu Asya Çin Türkleri ve Hint Okyanusu  ile ilişki halindedir.

2 Gök diyagramı; Dünya ticareti gök haritalarının bilgisi ile mümkün olmaktadır, hem kara hem deniz yolculukları gök haritaları ile yapılmaktadır, Müslümanlar GÜNDE 5 VAKİT KIBLESİNE DÖNMEK ZORUNDADIR bu zorunluluk Müslümanların yön bulma ve coğrafya bilgilerini en üst seviyeye getirmiştir, yine bu dönemde yön bulmak için gök haritası bilgisi ve RUBU TAHTASI denen el cetvelleri kullanmaktadırlar.

RUBU TAHTASI insanların gök haritası ile bulundukları yeri ve yönü tespit etmesine yarar.

Rubu Tahtası(imamların kullandığı antik islami bilgisayar)- Gelibolu Piri Reis Müzesi

http://www.turkbilimi.com/rubu-tahtasiimamlarin-kullandigi-bilgisayar-gelibolu-piri-reis-muzesi/

İngiliz haritacı William Faden’in çalışmalarına dayanarak, coğrafya üzerine bir inceleme, bir gök haritası ve Türkiye’den Akdeniz’e ve Akdeniz’den yeni ABD’ye kadar 24 haritadan oluşuyor. Gökyüzü diyagramı tek renkliyken, haritalar renkliydi (elle boyanmış). Hepsi 53×72 cm büyüklüğündeydi.

3 Doğu Yarımküre

4 Batı Yarımküre

5 Kuzey kutbu

6 Güney kutbu; O zamanlar sadece 50 kopya (36×53 cm) basıldı, birçoğu Konstantinopolis’teki Yeniçeri isyanı olan “Alemdar Vakası” nedeniyle çıkan bir yangınla imha edildi (Selim III kısıtlamaya çalıştı. 15-18 Kasım 180 tarihlerinde düzenli bir Avrupa tipi ordu yarattı). Bugün 11 tam kopya var: Türkiye’de altı (Topkapı Sarayı (1), İstanbul Teknik Üniversiversitesi (2, bir kopya onaylandı), Boğaziçi Üniversitesi (3, onaylandı) bir kopya), Üsküdar Belediyesi (1), iki sayfa Suudi Arabistan ABD’nin bis (Kongre Kütüphanesi (1), Princeton Üniversitesi Kütüphanesi (1)), Hollanda’da bir (Leiden Üniversitesi Kütüphanesi) ve bir (kopya 2015 yılında satışa idi).

Üzerine baskı yapılan kağıdın kökeniyle ilgili bir anlaşmazlık vardır. Bazıları kağıdın Rus yapımı olduğuna inanırken, diğerleri gazetenin muhtemelen Venedik’li olduğunu düşünüyor.

8 Avrupa; 1800 lü yıllarda Avrupa’da 10 civarında devlet bulunmakta idi.

9 Anadolu, Karadeniz, Ege, Balkan Yarımadası, İtalya, Irak / Suriye / Lübnan / Ürdün / Filistin / Kıbrıs / Girit; Bu bölgeler Osmanlı devletinin 1800 lü yıllarda doğu hakimiyet alanlarıdır.

10 Adriyatik, İtalya, Güney Fransa, İber Yarımadası, Libya / Tunus / Cezayir; Osmanlı 1800 lü yıllarda Akdeniz’deki deniz gücü hakimiyetine sahip idi, Akdeniz Osmanlı denizi idi.

11 -6 Anadolu, Karadeniz, Kırım, Güney Ukrayna, Balkan Yarımadası, Macaristan; Bu bölgeler Osmanlının en güçlü olduğu bölgelerdir.

12 -7 Batı Anadolu, Ege, Girit, Yunanistan; Osmanlı hakimiyetinde her zaman zor dönemlerin yaşandığı bölgedir.

13 -8 Hollanda: Hanau, Lüksemburg, Brabant, Flandre, Kuzey Fransa; Bu harita önemli bir tartışmalı hattı göstermektedir, bu bölgede Cermen hakimiyeti ve Batı Avrupa kesişmesi bulunmaktadır.

14 -9 Fransa (Monarşi); Fransa bu dönemde Yahudi toplumu için en önemli devlettir, Yahudiler Fransa’da yönetimi ellerine aldıktan sonra Osmanlı içerisindeki mali ve siyasi güçlerini Fransa devletine taşımışlardır.

15 -10 Fransa (Cumhuriyet) ; Fransa’da Cumhuriyet kuruluşundan sonra Osmanlıda Fransız Okulları açılmış ve Osmanlı Yahudi toplumu Fransızca eğitim alarak Osmanlıda elit tabaka oluşturmuşlardır, bu elit tabaka daha sonra Osmanlı devletinin yönetiminde söz ve yetki sahibi olmuştur.

Fransa ve Yahudi Fransızca “Tüm Yahudiler birbirlerinden sorumludur”

Fransa ve Yahudi Fransızca “Tüm Yahudiler birbirlerinden sorumludur”

16 -11 Polonya, Prusya, Litvanya; Bu ülkeler Rusya İmparatorluğunun Avrupa ve Osmanlı birleşik hattıdır, daha sonra 1. Dünya savaşında Ruslar Fransa ve İngiltere birleşerek Osmanlı devletini yıkmışlardır, bu dönemde Osmanlının tek müttefiki Almanya ve Macaristan olmuştur, 2. Dünya savaşı sonrasında da Fransa-İngiltere-Amerika-Rusya birlikte Almanyayı paylaşmışlardır ve dünyayı iki bloklu şekle getirmişlerdir, sonraki yıllarda Asya’da birçok Türk devletin bölünmelerinde birlikte olmuşlardır.

17 -12 Asya; Osmanlı’nın 1800 lerde en çok önem verdiği coğrafyadır, çünkü Asya demek Türk demektir, ayni dönemde Fransa-İngiltere-Rusya birlikteliği Osmanlının karşısındaki güçtür.

18 -13 Azerbaycan, Ermenistan, Batı İran, Irak / Suriye / Lübnan / Ürdün / Filistin / Kıbrıs, Anadolu; Osmanlının bu coğrafyadaki Türklerle olan Millet bağından dolayı bu coğrafyada daima çok karışık ilişkiler olmuştur.

19 -14 Afrika; Bu coğrafya Osmanlı’nın uzak hakimiyet alanıdır, Avrupa’daki hakim ülkeler Afrikayı daima sömürge olarak kullanmışlardır.

20 -15 Amerika (Kuzey, Orta, Güney) ve Pasifik Okyanusu; Bu coğrafya Osmanlının hiç hakimiyet kurmadığı Uzak coğrafyasıdır .

21 -16 Doğu ve Kuzey Amerika

22 -17 Orta / Güney Amerika (Guyana) Sahili

23 -22 İngiltere (ve Galler)

24 -23 İskoçya ve İskoçya adaları

25 -24 Kanal ve Kanal Adaları, Batı Fransa

26 -25 Almanya (Brandenburg’dan Braunschweig’e)

27 -26 Mısır’daki Nil ve detayları (Nil Deltası dahil) bu bölgede Osmanlının yıllar süren hakimiyeti vardır, bu bölgede Osmanlı öncesinde Memlük Türk hakimiyeti vardır, Osmanlı’nın Memlükler’i ortadan kaldırması Avrupa devletlerinin işini kolaylaştırmış ve sonunda Afrika Osmanlı hakimiyetinden çıkan ilk bölgelerden olmuştur.

28 -27 Porto Riko, Trinidad, Tobago dahil Küçük Antiller
.
.
Belgeler üç önemli bilgiyi öne çıkarmaktadır
1 1795 Yılındaki Osmanlı devleti’nin bilimsel seviyesi
2 1795 Yılı döneminde özellikle Avrupa’nın ve dünyanın güç dengesi
3 1795 Yıllarında Osmanlı devletinin ilişkide olduğu coğrafyalar ve devletler.
.
1 1795 yılındaki Osmanlı devletinin bilimsel seviyesi
Belgelerde Osmanlı’nın Fransa ile olan ilişkileri önemlidir, 1789 yılındaki Fransız devrimi ile Fransa’da Yahudi toplumunun merkezi haline gelmiş ve o tarihe kadar Osmanlı’yı yurt edinmiş olan Yahudi toplumunun mali ve bilgi birikimi Fransa’ya göç ederek Fransa’yı Avrupa yönetim merkezi haline getirmiştir, bu durum çok kısa zamanda Fransa’nın bilim merkezi olmasını sağlamış ve Osmanlı-Fransa ilişkileri olarak tarihe yansımıştır.
.
2 1795 yılı döneminde özellikle Avrupa’nın ve dünyanın güç dengesi
.
3 1795 yıllarında Osmanlı devletinin ilişkide olduğu coğrafyalar ve devletler:
1789 Fransız ihtilalinden sonra Yahudiler Fransa’da yönetim gücü oluşturmuşlar ve Osmanlıdaki ekonomik güçlerini Fransa’ya taşımışlar, Fransızcayı Osmanlı devletinde bilimsel dil olması için Osmanlı devletinde okullar açmışlar ve Osmanlı’nın siyasi yönetim insanlarını Fransa’da eğitmişlerdir.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

Hakkında Türk Bilimi