Sarı nehir’de Xian-Han bölgesinde Türk- Çin tarihi ve “Karı Çor Tigin” kaya yazıtı.

Türk Bilimi 28 Şubat 2022 DİL, genel, TARİH, YAZI yorum Yap 1,724 Görünümler

ÇİN TARİHİ 300-700 YILLARI TÜRK-ÇİN BİRLİKTELİĞİ
315 – 376 Tuoba Yilu, 581 – 618 Yan Çian, Siyenpiler veya Sien-piler Moğolistan ve Mançurya sınırı civarında yaşamış göçebe kabile.
Etnik yapısı konusunda Moğol tezi, Tunguz tezi, Moğol ve Türk boylardan oluşan bir konfederasyon olduğuna dair tez de vardır. Wilhelm Barthold Siyenpilerin Şüphesiz Türk Kökenli bir kavim olduğunu belirtmiştir.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Siyenpiler

557-581 “Kuzey Zhou Hanedanı” Batı Wei Hanedanlığını ortadan kaldıran ve kuzey Çin’de 557-581 yılları arasında hüküm süren Siyen-piler kökenli hanedanlıktır.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Kuzey_Zhou

581-618 Sui Hanedanı,Çin’e hakim olmuş hanedandır. Güney Kuzey Hanedanı döneminin ardından Çin’i birleştiren Sui Hanedanı Çin’de dört yüzyıldır süregelen parçalanmışlığa son vermiştir.
İmparator Wen (Siyenpi (Sien-pi) kökenli) tarafından kurulan hanedanın başkenti Han-Xi’an idi. Bu dönemde Orta Asya Türkleri ile savaş halinde olan Sui Hanedanlığı iç isyanların artmasından sonra yıkılmıştır.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Sui_Hanedanı

626-649 Taizong ya da Tai Tsung (táng tàizōng, d. 23 Ocak 599 – ö. 10 Temmuz 649), 626-649 yılları arasında Çin imparatoru.
639 Göktürkler ile ilişki, yaz sarayı olan Jiucheng Sarayı’ndayken Chieh-she-shuai ve yandaşları tarafından saldırıldıysa da, saldırıyı geri püskürttü. Chieh-she-shuai’nin isyanından sonra Göktürklerin Sarı Irmak’ın güneyinde bulunmalarının iyi omadığını dile getirenler çoğalınca Göktürk siyasetinde değişikliği gerçekleştirildi. Tai Tsung “Sarayı Muhafız Birliği Sağ Wu-wei Büyük General”, Hua Eyaleti Askerî Müsteşarı ve Huai-hua Vilâyet Kralı olan Li Simo (Ashina Simo)’yu Chilipi Kağan olarak atandı ve Kutao’nun verilmesine, çeşitli eyaletlerde oturan Göktürk ve etnik azınlıkları Sarı Irmak’ın kuzeyine götürmesine ve orada duvarları kurarak uzun süre sınır kalelerini muhafaza etmesine dair ferman çıkardı. Ancak Chilipi Kağan Seyantolardan korkarak kaleden çıkmak istemeyince Tai Tsung, “Tarım Bakanı” Kuo Sipen’i Seyontolara yollayarak talimatı verip Göktürkler ile savaşmamasını istedi. Chilipi Kağan 641 yılında nehri geçerek eskiden Dingxiang Kalesinin bulunmuş olduğu yerde çadırı kurdu. 30.000 hanelik halkı, 40.000 sağlam askeri ve 90.000 atı vardı. Kağan, imparator Tai Tsung’a
“Bendeniz haddim olmadığı halde merhametiniz sayesinde kabilenin başı oldum. Kabul olunursa nesillerimiz boyunca devletin bir bekçisi olarak kuzey kapıyı koruyalım. Eğer Seyantolar istila ederse ailemin Çin Seddi’nin içine girmesine izin veriniz.”
dedi. Tai Tsung kararnameyi çıkarıp buna izin verdi.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Li_Shimin

747 – 759 Bayan Çor Kağan; Uygur Kağanlığı’nı yöneten kağan. Resmî olarak “Täŋridä Bolmiš İl İtmiš Bilgä Kaγan” yani “Tanrı Tarafından Ülke (İl) Etmiş Bilge Kağan” unvanını kullanmıştır . Tang Hanedanı tarafından kendisine Yingwuweiyuanpiqiejuo Han ve ya kısaca Yingwu Han unvanı verilmiştir. Tahta geçmeden önceki kişisel adı Çabış Tigin’dir. Kendisinden sonra tahta oğlu Bögü Tigin (759 – 779) çıkmıştır.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Bayan_Çor_Kağan

923-936 İkinci Tang- Hou Tang; Çin’de Beş Hanedan On Krallık döneminde Batı Göktürk’ün İşbara Kağan – Aşina Helu’nun sülalesinden Şatuolar’dan olup Tang Hanedanı’nın son döneminde meydana gelen Huang Chao adlı seçkin atlılar ile bastırıp ün ve güç kazanan Li Keyong tarafından kurulmuş bir devlettir.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Hou_Tang_(5_Hanedan)

XİAN-HAN, KARI ÇOR TİGİN ANITI

775 – 20 Mayıs 795 Karı Çor Tigin anıtı; Karı Çor Tigin, Uygur Kağanlığı döneminde yaşamış bir Uygur tiginidir. Karı Çor Tigin Yaglakar Hanedanlığı’na mensup olup 775 yılında doğdu. Karı Çor Tigin’in babasının adı Çabış Tigin’dir. Karı Çor Tigin, Kan Tutuk’un yeğeni, Bögü Bilge Tengri Kan’ın küçük kardeşidir. Karı Çor Tigin, Çin imparatoru Tai Tsung döneminde, 794 yılının mayıs ayında Çin’de patlak veren ayaklanmaları bastırmak amacıyla Çangan’a gelip Çin imparatorluk ordusuna sol kuvvetler komutanı olarak katıldı. Uygur tigini Karı Çor Tigin, henüz 20 yaşında iken 20 Mayıs 795 tarihinde Xi’an’da hastalanıp öldü. Bunun üzerine Çin imparatoru Tai Tsung onun adına bugün Xi’an’ın 10 km güneybatısında bulunan Zhang Du Yuan Bölgesi’nde bir anıt mezar yaptırdı. Karı Çor Tigin’in yuğ töreni 7 Haziran 795 tarihinde yapıldı. Bu törene Karı Çor Tigin’in akrabalarının ve Karı Çor Tigin’in ağabeyi Apa Çor Tigin’in yanı sıra Çin imparatorunun emriyle devletin önde gelen bürokratları da katıldı. Ardından Çin imparatoru Tai Tsung’un emriyle, Karı Çor Tigin’in anıt mezarının üzerine Çince ve Türkçe metinlerden oluşan Karı Çor Tigin Yazıtı dikildi.

Karı Çor Tigin yazıtı Türkçe ve Çince yazılmış iki dillidir, bu yönü Türkler ve Çinliler arasındaki sosyal ilişkiyi göstermektedir..
.

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/136823 pdf